Figury retoryczne

Jak powszechnie wiadomo z lekcji języka polskiego w gimnazjum i liceum, pisarze i poeci stosują nieraz różne środki stylistyczne i techniki literackie, aby przekazać pewne treści. Te środki stylistyczne i techniki literackie pochodzą już z czasów starożytnych, tak samo jak archetypy i motywy, którymi posługuje się (często nieświadomie) artysta. Wiele z nich ma nawet źródło w greckiej retoryce, gdzie mówcy próbowali pewnymi zwrotami przekonać do siebie tłum. Właśnie dlatego nazywa się je figurami retorycznymi. Zamierzam dzisiaj omówić niektóre figury retoryczne i pokazać, co można z nimi zrobić w twórczości literackiej.

Literacki świat przedstawiony

Świat przedstawiony to jeden z głównych składników treści dzieła literackiego. Reprezentowane w nim zjawiska (stany rzeczy, procesy, przeżycia, działania ludzkie) tworzą fikcję literacką poprzez znaczenie słów, zdań i większości odcinków kompozycyjnych.

Modelowe składniki świata przedstawionego:

1. Postać literacka - fikcyjna osoba występująca w świecie przedstawionym: najczęściej człowiek, rzadziej zwierzę, przedmiot; istotną cechą postaci literackiej jest to, że nigdy nie jest dana od razu w całości, lecz powstaje stopniowo, w miarę rozwijania się opowieści o niej; jedna z postaci może być zarazem podmiotem literackim.
2. Motyw - najmniejsza całostka kompozycyjna świata przedstawionego w utworze, np. przedmiot, sytuacja, zdarzenie, cecha postaci; mamy różne rodzaje motywów:

- spoiste – układają się w porządek czy czasowy czy przyczynowy czy funkcjonalny

- luźne – bez porządku ( dzięki nim są dygresje i sceny epizodyczne)

- dynamiczne - te dzięki, którym toczy się akcja utworu, dokonują się przemiany sytuacji bohatera i świata przedstawionego;to motywy zdarzeniowe, których wprowadzenie do utworu ma określone konsekwencje w przebiegu akcji 

- statyczne – to te, które z reguły odnoszą się do wyglądu i kształtów elementów świata przedstawionego.

3. Wątek- szereg motywów rozwijający się w czasie, dotyczący określonej postaci, wątek główny i watek poboczny ( dotyczy postaci pobocznych), utwory wielowątkowe - powieść, epos, utwory jednowątkowe - nowela; Wątki obiegowe- żeglarza, człowieka paktującego z diabłem.
4. Fabuła - układ zdarzeń w świecie przedstawionym, składających się na dzieje poszczególnych postaci; prowadzi do ukazania bohatera i jego relacji z innymi, odsłania jego postawę wobec świata, sposób myślenia i sferę przeżyć wewnętrznych; fabuła jest głównym nośnikiem wartości poznawczych, sposobem przekazywania wiedzy o rzeczywistych okolicznościach historycznych, stosunkach społecznych, obyczajowości i psychice ludzkiej.

Przedakcja – relacje o zdarzeniach poprzedzających czas opowiadanych zdarzeń

Poakcja- zdarzenia relacjonowane w narracji, a rozgrywające się już poza ramą czasową opowiadanych wydarzeń.

5. Akcja- najczęstszy typ fabuły, który powstaje przez nagromadzenie zdarzeń, ma charakter przyczynowo-skutkowy, rozwija się dynamicznie, poprzez działania i przeciwdziałania bohaterów, konflikty, perypetie, intrygi i prowadzi do jakiegoś celu (rozwiązania, finału)

6. Temat- główny element świata przedstawionego; składa się z zespołu motywów, które zapewniają światu wewnętrzną spoistość, porządkują go, wiążą poszczególne elementy i decydują o ich relacjach

7. Przestrzeń w dziele literackim

- jest to jeden z podstawowych elementów strukturalnych dzieła literackiego, rozmaicie kształtowany w różnych gatunkach i epokach,

- przestrzeń tę można skojarzyć z umiejscowieniem

Fanfiki

Ponieważ fanfiki są opowiadaniami w sieci bardzo popularnymi, „Jak powieść?” nie powinien ich ignorować. RedHatMeg zajęła się na swoim blogu tym tematem, tworząc „Podręcznik fanfikowca”.

Podręcznik fanfikowca cz.1 – Podstawy

Podręcznik fanfikowca cz. 2 - Odwzorowanie postaci

Podręcznik fanfikowca cz. 3 - de-agingfiki, genderbender i zamiana ciał

Podręcznik fanfikowca cz. 4 - Hurt/Comfort

Podręcznik fanfikowca cz.5 - Angst

Podręcznik fanfikowca cz.6 - Magia jako narzędzie fabularne w fanfikach

Podręcznik fanfikowcza cz. 7 - Stworzenia fantastyczne w fanfikach

Podręcznik fanfikowca cz. 8 - Alternatywne uniwersa

Podręcznik fanfikowca cz. 9 - Humor w fanfikach

Podręcznik fanfikowca cz. 10 - Własne postaci w fanfikach

Podręcznik fanfikowca cz. 11 - Crossovery

Zapisywanie dialogów

Zasady zapisu dialogów:

1. W języku polskim wypowiedź bohatera zapisujemy od myślnika. 

2. Myślnik oddzielamy spacją od reszty wypowiedzi, nie ma od tego wyjątków. 

Błędny zapis: 
-A jeśli nie mam czasu na uprzejmości?-spytałem. 

Poprawny zapis: 
- A jeśli nie mam czasu na uprzejmości? - spytałem. 

3. Jeśli opisujemy sposób mówienia bohatera, czyli we wszystkich zdaniach, w których są powiedział/rzekł/mruknął/jęknął/zawył/wyszeptał i inne tego typu określenia, kwestii bohatera nie kończymy kropką, a „didaskalia” rozpoczynamy małą literą. 

Błędny zapis: 
– Och. Wtedy mogę uznać to za obrazę. - Wyszeptała. 

Poprawny zapis: 
– Och. Wtedy mogę uznać to za obrazę – wyszeptała. 

4. Jeśli na końcu kwestii jest wykrzyknik, pytajnik lub wielokropek, a po myślniku opisujemy sposób mówienia bohatera, „didaskalia” rozpoczynamy małą literą. 

Błędny zapis: 
– Pojedynku? – Spytałem z niedowierzaniem. 
– Nie! – Wydyszał. 
– To znaczy że...?- Przerwał gwałtownie. 

Poprawny zapis: 
– Pojedynku? – spytałem z niedowierzaniem. 
– Nie! – wydyszał. 
– To znaczy że...? – przerwał gwałtownie. 

Czas w dziele literackim

Czas to jedna z podstawowych kategorii organizujących świat przedstawiony w dziele literackim.

Czas powieściowy ma trzy czasy:
Czas fabuły (zdarzeń) –  czas opisany w świecie przedstawionym
Czas narracji (wypowiedzi) – czas, w którym usytuowana jest wypowiedź narratora, pisarz opowiada o zdarzeniach dziejących się teraz, albo o przeszłych
Czas środowiska –  powieść ustanawia początki czasowe; iluzja czasu powieściowego jest iluzją pewnego continuum czasu

Jak powieść?

Literatura. Wszyscy mamy z nią kontakt. Literatura jest siostrą innych sztuk pięknych. Tak jak muzyk posługuje się tonami, malarz farbami, rzeźbiarz kamieniem, pisarz posługuje się słowem. Język jest podstawowym budulcem literatury. Pisarz jest jednocześnie artystą i rzemieślnikiem. Tej drugiej roli będzie dotyczyć mój blog. Jednym z moich postanowień noworocznych było usystematyzowanie wiedzy o warsztacie pisarza. Notatki zostają zagubione, dobre rady zapomniane, a młodociany grafoman taki jak ja nadal potrzebuje wiedzy, żeby pisać. Mam nadzieję, że ten blog przyda się komuś jeszcze poza mną. Mile widziane będą dyskusje na tematy, które omówię.

Zapraszam do czytania!