Figury retoryczne

Jak powszechnie wiadomo z lekcji języka polskiego w gimnazjum i liceum, pisarze i poeci stosują nieraz różne środki stylistyczne i techniki literackie, aby przekazać pewne treści. Te środki stylistyczne i techniki literackie pochodzą już z czasów starożytnych, tak samo jak archetypy i motywy, którymi posługuje się (często nieświadomie) artysta. Wiele z nich ma nawet źródło w greckiej retoryce, gdzie mówcy próbowali pewnymi zwrotami przekonać do siebie tłum. Właśnie dlatego nazywa się je figurami retorycznymi. Zamierzam dzisiaj omówić niektóre figury retoryczne i pokazać, co można z nimi zrobić w twórczości literackiej.

Literacki świat przedstawiony

Świat przedstawiony to jeden z głównych składników treści dzieła literackiego. Reprezentowane w nim zjawiska (stany rzeczy, procesy, przeżycia, działania ludzkie) tworzą fikcję literacką poprzez znaczenie słów, zdań i większości odcinków kompozycyjnych.

Modelowe składniki świata przedstawionego:

1. Postać literacka - fikcyjna osoba występująca w świecie przedstawionym: najczęściej człowiek, rzadziej zwierzę, przedmiot; istotną cechą postaci literackiej jest to, że nigdy nie jest dana od razu w całości, lecz powstaje stopniowo, w miarę rozwijania się opowieści o niej; jedna z postaci może być zarazem podmiotem literackim.
2. Motyw - najmniejsza całostka kompozycyjna świata przedstawionego w utworze, np. przedmiot, sytuacja, zdarzenie, cecha postaci; mamy różne rodzaje motywów:

- spoiste – układają się w porządek czy czasowy czy przyczynowy czy funkcjonalny

- luźne – bez porządku ( dzięki nim są dygresje i sceny epizodyczne)

- dynamiczne - te dzięki, którym toczy się akcja utworu, dokonują się przemiany sytuacji bohatera i świata przedstawionego;to motywy zdarzeniowe, których wprowadzenie do utworu ma określone konsekwencje w przebiegu akcji 

- statyczne – to te, które z reguły odnoszą się do wyglądu i kształtów elementów świata przedstawionego.

3. Wątek- szereg motywów rozwijający się w czasie, dotyczący określonej postaci, wątek główny i watek poboczny ( dotyczy postaci pobocznych), utwory wielowątkowe - powieść, epos, utwory jednowątkowe - nowela; Wątki obiegowe- żeglarza, człowieka paktującego z diabłem.
4. Fabuła - układ zdarzeń w świecie przedstawionym, składających się na dzieje poszczególnych postaci; prowadzi do ukazania bohatera i jego relacji z innymi, odsłania jego postawę wobec świata, sposób myślenia i sferę przeżyć wewnętrznych; fabuła jest głównym nośnikiem wartości poznawczych, sposobem przekazywania wiedzy o rzeczywistych okolicznościach historycznych, stosunkach społecznych, obyczajowości i psychice ludzkiej.

Przedakcja – relacje o zdarzeniach poprzedzających czas opowiadanych zdarzeń

Poakcja- zdarzenia relacjonowane w narracji, a rozgrywające się już poza ramą czasową opowiadanych wydarzeń.

5. Akcja- najczęstszy typ fabuły, który powstaje przez nagromadzenie zdarzeń, ma charakter przyczynowo-skutkowy, rozwija się dynamicznie, poprzez działania i przeciwdziałania bohaterów, konflikty, perypetie, intrygi i prowadzi do jakiegoś celu (rozwiązania, finału)

6. Temat- główny element świata przedstawionego; składa się z zespołu motywów, które zapewniają światu wewnętrzną spoistość, porządkują go, wiążą poszczególne elementy i decydują o ich relacjach

7. Przestrzeń w dziele literackim

- jest to jeden z podstawowych elementów strukturalnych dzieła literackiego, rozmaicie kształtowany w różnych gatunkach i epokach,

- przestrzeń tę można skojarzyć z umiejscowieniem